Marketinq öyrənənlərin və ya bu sahədə çalışanların ilk öyrəndiyi anlayışlardan biri 4P modelidir. Lakin rəqəmsal dövr bu modelin tətbiqinə tamamilə yeni nəfəs gətirib. Gəlin, 4P-yə həm fundamental marketinq kontekstində, həm də rəqəmsal marketinq baxımından baxaq.
Məhsul (Product)
Fundamental Kontekst
Məhsul – müştərinin ehtiyacını qarşılayan hər şeydir. Məhsul sadəcə fiziki əşya deyil. O həm də xidmət, təcrübə, brend imici, keyfiyyət, qablaşdırma və servis sonrası dəstəyi əhatə edir.
4P-nin bu elementi özündə sualları birləşdirir:
- Müştəri nə istəyir?
- Məhsul hansı problemi həll edir?
- Məhsulun fərqləndirici xüsusiyyəti nədir?
- Brend imici necə formalaşır?
Rəqəmsal Marketinq Fonunda
Rəqəmsal dövrdə məhsul anlayışı genişlənib. Artıq digital məhsullar – e-kitab, online kurs, proqram təminatı və s. də məhsul hesab olunur.
Rəqəmsalda məhsulun üstünlükləri:
- Online olaraq fərdiləşdirilə bilər (personalization)
- Əlavə xərclər (məsələn, loqistika) azalır
- Müştəri rəyləri real vaxtda toplanır və məhsul inkişaf etdirilir
Məsələn, bir e-ticarət platformasında məhsul səhifəsi yalnız məhsulu göstərmir. O, həm də sosial sübut (reviews), video izah, FAQ, məhsulun istifadəsi ilə bağlı ipuclarını təqdim edir. Məhsulun digital təqdimatı da məhsulun bir hissəsinə çevrilir.
Qiymət (Price)
Fundamental Kontekst
Qiymət yalnız məhsulun üzərindəki rəqəm deyil. O həm də:
- Brendin bazardakı mövqeyi
- Müştəriyə ötürülən dəyər siqnalı
- Rəqabətə qarşı dayanıqlıq vasitəsidir
Qiymət strategiyası aşağıdakı suallarla işləyir:
- Məhsul hansı bazar seqmentinə yönəlib?
- Qiymət brendin mövqeyi ilə uyğun gəlirmi?
- Rəqiblərin qiymətləri necədir?
- Endirimlər, kampaniyalar necə tətbiq olunur?
Rəqəmsal Marketinq Fonunda
Rəqəmsal dövrdə qiymət təyin etməyə təsir edən faktorlar çoxalıb:
- Dynamic Pricing: E-ticarət platformaları trafikə, stok səviyyəsinə, rəqib qiymətlərinə əsaslanaraq real vaxtda qiymət dəyişir.
- Freemium Modeller: Xidmət pulsuz başlanır, amma əlavə funksiyalar ödənişli olur (Spotify, Dropbox).
- A/B Testlər: Müxtəlif qiymət strategiyalarını sınamaq daha asan olub.
- Psixoloji qiymət: Onlayn platformalarda “9.99” strategiyası hələ də effektivdir.
Rəqəmsalda qiymət təkcə məhsula görə deyil, həm də müşahidə edilə bilən dəyərə görə formalaşır. Məsələn, Amazon Prime üzvlüyü sadəcə çatdırma xidməti deyil, müştəriyə “eksklüzivlik” hissi verir.
Məkan (Place)
Fundamental Kontekst
Məkan – məhsulun müştəriyə necə çatdırılmasıdır. Ənənəvi marketinqdə bu, distribyutorlar, topdansatışçılar, pərakəndə mağazalar, stok idarəsi ilə bağlıdır.
Suallar:
- Məhsul harada mövcuddur?
- Müştəri məhsulu necə əldə edir?
- Distribyusiya kanalları kimlərdir?
Rəqəmsal Marketinq Fonunda
Rəqəmsalda “məkan” anlayışı rəqəmsal kanallara daşınıb:
- Online mağazalar (Shopify, WooCommerce)
- Marketplaces (Amazon, Etsy)
- Sosial media satış kanalları (Instagram Shop, Facebook Shop)
- Mobil tətbiqlər
- Click&Collect xidmətləri
İnternet müəyyən coğrafi məhdudiyyətləri aradan qaldırıb. Bu gün Azərbaycanda bir brend Amerikada alıcıya satış edə bilir.
Müştərinin rahatlığı üçün:
- Chatbot-lar
- Online stok yoxlaması
- Real vaxtda çatdırma izləmə
- Omni-channel təcrübə vacibdir
Təbliğ (Promotion)
Fundamental Kontekst
Təbliğ – məhsul haqqında məlumatı və onun üstünlüklərini hədəf auditoriyaya çatdıran fəaliyyətdir. Ənənəvi metodlara daxildir:
- TV və radio reklamları
- Print media (jurnallar, qəzetlər)
- Outdoor reklamlar
- PR tədbirləri
Məqsəd:
- Brendin tanınmasını artırmaq
- Satışları artırmaq
- Müştəri ilə emosional bağ qurmaq
Rəqəmsal Marketinq Fonunda
Rəqəmsal dövrdə təbliğat tamamilə dəyişib. Artıq müştəri ilə iki tərəfli ünsiyyət qurulur.
- Sosial Media Marketing: Instagram, TikTok, LinkedIn platformaları brendə müştəri ilə real ünsiyyət imkanı verir.
- Content Marketing: Blog yazıları, video, podcast-lar müştəriyə dəyər qazandırır və brendi mövqeləndirir.
- Search Engine Marketing (SEM): Google Ads vasitəsilə məhsul axtaran insanlara çatır.
- Email Marketing: Şəxsi ünsiyyət qurur.
- Influencer Marketing: Təsir gücü olan şəxslərlə əməkdaşlıq satışları artırır.
- Remarketing: Səhifənizə girib məhsul almayan müştəriyə təkrar reklam göstərmək.
Rəqəmsalda təbliğ artıq təkcə reklam deyil. O həm də storytelling, təcrübə yaratmaq və müştəri sadiqliyi formalaşdırmaq üsuludur.
Rəqəmsal 4P: Yeni Ölçülər
Rəqəmsal dövrdə 4P-yə əlavə P-lər də qoşulub:
- People (İnsanlar): Müştəri təcrübəsi mərkəzli yanaşma
- Processes (Proseslər): Əməliyyatların sürətli, rəqəmsal və şəffaf olması
- Physical Evidence (Fiziki Dəlil): Digital izlər (rəylər, reytinqlər)
Bu gün brendlər 4P modelini rəqəmsal reallığa uyğunlaşdıraraq müştəri yönümlü strategiyalar qururlar. Əgər klassik 4P yalnız məhsulu satmağa fokuslanırdısa, rəqəmsal 4P həm də müştəri təcrübəsini yaratmağa yönəlib.
Nəticə
4P hələ də marketinqin təməlidir. Amma rəqəmsal dövr bu modeli daha çevik və müştəri yönümlü edib. Uğurlu marketinq strategiyası artıq yalnız məhsulun özünü deyil, onu necə təqdim etdiyini, hansı kanalda satdığını, müştəri ilə necə ünsiyyət qurduğunu düşünür.
https://mymarketingtools.org/mareketinq-dersleri/Bu günün marketoloqları üçün 4P yalnız nəzəriyyə deyil, rəqəmsal alətlər və məlumat əsaslı qərarlar ilə güclənmiş praktikadır.
Marketinq öyrənmə mərkəzində daha çox öyrən – Kliklə